BADANIA HRD
W RAKU JAJNIKA

Na tej stronie
dowiesz się:

Dlaczego i jak należy wykonywać badanie HRD

Co to jest HRD?

HRD to skrót angielskiego terminu „homologous recombination deficiency”, co oznacza po polsku deficyt rekombinacji
homologicznej. Istnieje związek pomiędzy występowaniem HRD a przebiegiem zaawansowanego raka jajnika^1,2.

DNA jest nieustannie uszkadzane i naprawiane wewnątrz komórek^1,2

Zdrowe komórki mają narzędzia do skutecznej naprawy tych uszkodzeń^1,2

Komórki z HRD są
niezdolne do
odpowiedniej naprawy uszkodzeń
DNA, co zwiększa
ryzyko pojawienia się
mutacji, które mogą
prowadzić do rozwoju nowotworów^1,2

Najczęstszą przyczyną deficytu rekombinacji homologicznej jest występowanie mutacji w genach BRCA. Ponadto w DNA mogą pojawić się inne uszkodzenia, których skutkiem jest HRD^2,3.

Każdy ma dwa geny BRCA: BRCA1 i BRCA2. Geny te pomagają chronić nas przed nowotworami.⁴ Mutacja genów BRCA (BRCA+) zwiększa ryzyko rozwoju niektórych nowotworów, w tym raka jajnika, raka piersi, raka trzustki i raka prostaty, jest też jednym z czynników uwzględnianych przy wyborze leczenia.^3,5

Co badania
genetyczne mogą
powiedzieć na
temat mojego raka?

Badanie HRD to rodzaj badania genetycznego wykonywanego w raku jajnika, które może pomóc w wyborze optymalnej metody leczenia pacjentki.^6-8

Nasze ciało jest zbudowane z komórek. W każdej komórce organizmu znajdują się chromosomy, które są zbudowane z DNA (to coś w rodzaju „cegiełek”, przy użyciu których budowane są Organizmy żywe)⁹. Gen to odcinek DNA, który zawiera instrukcje wytwarzania określonego białka; białka te są odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie komórek⁹. Zmiana genetyczna to błąd w DNA. Nazywa się ją czasem mutacją genetyczną^9,10. Badania genetyczne oceniają zmiany w DNA, w tym także mutacje genetyczne¹¹.

Badanie HRD przeprowadza się na tkance guza zawierającej komórki nowotworowe (pobranej podczas zabiegu biopsji lub podczas operacji) raka jajnika.^7,12

Badania genetyczne mogą pomóc:

Dostarczyć lekarzowi
informacji, dzięki którym
zadecyduje on o wyborze
optymalnej metody leczenia
raka jajnika¹¹

Przewidzieć ryzyko
zachorowania na raka
jajnika (a w niektórych
przypadkach także ryzyko
u innych członków rodzinY)¹¹

U kogo należy
wykonać badanie
HRD?

U około połowy chorych
z zaawansowanym rakiem
nabłonkowym jajnika
występuje deficyt
rekombinacji
homologicznej.^3,7,8,13

Ważne jest, aby badanie HRD wykonać jak
najszybciej po rozpoznaniu raka, ponieważ może
ono dostarczyć lekarzowi informacji
pozwalających określić optymalną metodę leczenia
nowotworu.¹⁴ Istnieją takie metody leczenia, które
okazały się być skuteczne u pacjentek z rakiem
jajnika z mutacją BRCA i/lub obecnością HRD
(takiego raka nazywamy HRD-dodatnim).^3,6,13-15

Zgodnie z rekomendacjami Europejskiego Towarzystwa Onkologii Medycznej (ESMO) HRD należy wykonać u pacjentek z rakiem jajnika w celu świadomego wyboru optymalnej metody leczenia¹⁴.

Aktualne kryteria kwalifikacji do
badania HRD:

nowo zdiagnozowany rak jajnika
FIGO III-IV high grade
kwalifikacja do programu B.50
brak mutacji BRCA

Jak można
wykonać badanie
HRD?

Ocena HRD jest obecnie
dwuetapowa: badanie w kierunku mutacji BRCA
i badanie niestabilności
genomowej, zwane
skrótowo badaniem HRD.
Tylko u osób bez mutacji
BRCA wykonuje się badanie
niestabilności genomowej¹⁶.

Pobrany z guza materiał przesyła się do laboratorium biologii molekularnej w celu identyfikacji zaburzeń rekombinacji homologicznej¹⁶

Interpretacja wyniku
badania HRD

Badania w kierunku
mutacji BRCA i badania
niestabilności
genomowej są wykonywane
oddzielnie. Jeżeli wynik
któregokolwiek z tych
dwóch badań będzie
dodatni, oznacza to, że rak
jest HRD-dodatni.¹⁶

Wynik badania HRD może być następujący:¹⁶

Dodatni
status HRD
(HRD-dodatni)

Wskazuje na obecność niestabilności genomu

Ujemny
status HRD
(HRD-ujemny)

Wskazuje na niski wynik oceny niestabilności genomu

Nieznany
status HRD

Wskazuje na to, że badanie
zakończyło się
niepowodzeniem
lub jego
wynik jest
niejednoznaczny

Jeżeli występuje dziedziczna (germinalna)
mutacja BRCA (tj. dodatni, potwierdzony testami z krwi wynik badania w kierunku mutacji BRCA), lekarz omówi dalsze badania, które pozwolą ocenić potencjalne ryzyko u członków rodziny.¹⁸

Ścieżka
diagnostyczna
HRD

Badanie HRD wymaga współpracy zespołu
specjalistów (zespołu
interdyscyplinarnego), którzy
odpowiadają za
poszczególne etapy ścieżki
diagnostycznej.^*4,19-21

* Funkcje pełnione przez poszczególnych specjalistów mogą się nieco różnić w zależności od szpitala.

Chirurg

Pobiera tkankę do badań, wysyła ją do jednostki diagnostyki patomorfologi-cznej lub laboratorium molekularnego i uzyskuje zgodę pacjenta na badanie²¹

Patomorfolog/
diagnosta

Przeprowadza ocenę tkanki oraz wykonuje badanie BRCA i/lub HRD i przesyła wyniki do onkologa^19,20

Onkolog

Wykorzystuje wyniki badania HRD do podejmowania decyzji terapeutycznych¹⁹

Genetyk

Udziela porady osobom z mutacją BRCA i członkom ich rodzin⁴

Czym jest
poradnictwo
genetyczne?

Celem poradnictwa genetycznego jest wyjaśnienie korzyści płynących z badań genetycznych oraz wszelkich potencjalnych konsekwencji uzyskanych wyników, a wreszcie określenie, czy badania te są niezbędne^22-24.

Zgoda na badanie genetyczne często stanowi element konsultacji klinicznej i może obejmować konieczność podpisu na formularzu²³. W trakcie konsultacji, przed rozpoczęciem badań, genetyk przeprowadzi wywiad genetyczny. Po wykonaniu badania konsultacje będą skupiać się na tym, co mogą oznaczać uzyskane wyniki i jak należy postępować w danym przypadku²⁵.

Jeżeli zostaną znalezione dziedziczne mutacje w genach BRCA, będzie konieczne dalsze poradnictwo genetyczne. Jeżeli jednak mutacji w genach BRCA nie znaleziono, dalsze poradnictwo może nie być konieczne. Dodatkowe informacje na temat dostępu do poradnictwa genetycznego może przekazać onkolog lub pielęgniarka¹⁸.

Podczas procesu udzielania porady genetycznej można wyróżnić następujące elementy:^22,24

Zakres proponowanych badań
Czas niezbędny do uzyskania wyników badań
Rezultaty badań oraz to, że mogą one być niepewne lub niejasne
Wyniki badań i ich wpływ na rodzinę i stan zdrowia w przyszłości

*Te elementy mogą się różnić w zależności od miejsca zamieszkania

Słowniczek
terminów

Biopsja

to zabieg polegający na pobraniu
niewielkiego fragmentu tkanki pacjenta
do badań

Chromosomy

to struktury zbudowane z DNA, które
przenoszą informacje genetyczne
w postaci genu

DNA

oznacza kwas deoksyrybonukleinowy.
DNA występuje w każdej komórce
i koduje instrukcje dla komórki, dzięki
którym tworzy ona wszystkie białka,
których potrzebuje do wzrostu
i prawidłowego funkcjonowania

Geny

to segmenty DNA, które kodują instrukcje
wytwarzania konkretnych białek

Komórki
nabłonka

to rodzaj komórek pokrywających zarówno
wewnętrzne, jak i zewnętrzne powierzchnie
ciała. Komórki te występują na skórze,
naczyniach krwionośnych i narządach²⁶.
Nabłonkowy rak jajnika oznacza, że
nowotwór pojawił się najpierw
wpowierzchniowej warstwie komórek
pokrywającej jajnik²⁷

Zmiany
w genach

to inaczej mutacje genetyczne.

Niestabilność
genomowa

to cecha charakterystyczna większości
komórek nowotworowych. Jest to
zwiększona skłonność do występowania
zmian genomowych podczas podziałów
komórek. Nowotwory często powstają na
skutek uszkodzenia kilku genów
kontrolujących podziały komórek, takich jak
geny BRCA²⁸

HRD

oznacza zaburzenia rekombinacji
homologicznej. Istnieje związek pomiędzy
HRD a chorobą w przebiegu
zaawansowanego raka jajnika, gdzie
organizm nie jest w stanie naprawiać
uszkodzeń DNA, co zwiększa ryzyko rozwoju
mutacji i niestabilności genomowej

Piśmiennictwo:

Lord CJ i Ashworth A. Nature. 2012; 481: 287-294;
O’Connor MJ. Mol Cell. 2015; 60: 547-560;
Konstantinopoulos PA i wsp. Cancer Discov. 2015; 5 (11): 1137-1154;
National Cancer Institute. Dostępne pod adresem: https: //www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/genetics/brca-fact-sheet. Dostęp: wrzesień 2022 r.;
den Brok W I wsp. JCO Precis Onc. 2017; 1: 1-13;
Ray-Coquard I i wsp. N Engl J Med. 2019; 381 (25): 2416- 2428;
Gonzalez-Martin A i wsp. N Engl J Med. 2019; 381: 2391-2402;
Gonzalez-Martin A i wsp. Praca przedstawiona podczas konferencji ESGO, 2–5 listopada 2019 r. Ateny, Grecja. Abstrakt nr 4627;
Cancer.Net®. The Genetics of Cancer. Dostępne pod adresem: https: //www.cancer.net/navigating-cancercare/cancer-basics/genetics/genetics-cancer. Dostęp: wrzesień 2022 r.;
National Cancer Institute. NCI Dictionaries. Mutation. Dostępne pod adresem: https: //www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/mutation Dostęp: wrzesień 2022 r.;
Cancer.Net®. Genetic Testing for Cancer Risk. Dostępne pod adresem: https: //www.cancer.net/navigating-cancer-care/cancerbasics/genetics/genetic-testing-cancer-risk. Dostęp: wrzesień 2022 r.;
Chaturvedi DA I wsp. Generic guidelines: Pan-pathology specimen handling towards optimal morphological and genomic analysis (prepared for the Manchester cancer pathway). 2017.
Ray-Coquard I i wsp. Praca przedstawiona podczas Dorocznego Kongresu ESMO, 27 września - 1 października 2019 r. Barcelona, Hiszpania. Prezentacja LBA2_PR;
eUpdate - Newly Diagnosed Epithelial Ovarian Carcinoma Treatment Recommendations. Dostępne pod adresem: https://www.esmo.org/guidelines/guidelines-by-topic/gynaecological-cancers/newly-diagnosed-andrelapsed-epithelial-ovarian-carcinoma/eupdate-newly-diagnosed-epithelial-ovarian-carcinoma-treatment-recommendations. Dostęp: styczeń 2023 r.;
Moore K i wsp. N Engl J Med. 2018; 379 (26): 2495-2505;
Myriad myChoice® HRD Technical Specifications. Dostępne pod adresem: https: // myriad-web.s3.amazonaws.com/myChoice/downloads/myChoiceHRDTechSpecs.pdf. Dostęp: wrzesień 2022 r.;
Pellegrino B i wsp. ESMO Open. 2019; 4 (2): e000480;
Sundar S I wsp. Int J Gynecol Cancer. 2021; 31 (2): 272-278;
Hoskins PJ I Gotlieb WH. CA Cancer J Clin. 2017; 67 (6): 493-506;
Sundin T. Med Lab Manag. 2019; 8 (11): 6;
Hennessy BT i wsp. J Clin Oncol. 2010; 28 (22): 3570-3576;
Patient.info. Dostępne pod adresem: https: //patient.info/doctoi/genetic-counselling-a-guide-for-gps. Dostęp: wrzesień 2022 r.;
The Royal College of Pathologists. Dostępne pod adresem: https: //www.rcpath.org/uploads/assets/d3956d4a-319e-47ca-8ece8a122949e701/Consent-and-confidentialityingenomic-medicine-July-2019.pdf. Dostęp: wrzesień 2022 r.;
Jacobs C i wsp. Eur J Hum Genet. 2019; 27 (4): 511-524;
Genetic Alliance; The New York-Mid-Atlantic Consortium for Genetic and Newborn Screening Services. Washington (DC): Genetic Alliance; 8 lipca 2009 r. ROZDZIAŁ 5: GENETIC COUNSELING. Dostępne pod adresem: https: //www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK115552/. Dostęp: wrzesień 2022 r.;
MedlinePlus. Epithelial cells in Urine. Dostępne pod adresem: https: //medlineplus.gov/lab-tests/epithellal-cells-in-urine/. Dostęp: wrzesień 2022 r.;
Cancer Research UK. Epithelial ovarian cancer. Dostępne pod adresem: https: //www.cancerresearchuk.org/about-cancer/ovarian-cancer/types/epithelial-ovarian-cancers/epithelial#:~: text=Epithelial%20ovarian%20cancer%20is%20the,types%20of%20epithelial%20ovarian%20cancer. Dostęp: wrzesień 2022 r.;
Yao Y i Dai W. J Carcinog Mutagen. 2014; 5: 1000165.

Powyższy materiał edukacyjny został stworzony i finansowany przez firmę AstraZeneca dla osób, u których niedawno rozpoznano surowiczego raka jajnika o wysokim stopniu złośliwości i u których zaleca się badanie HRD. Niniejszy materiał nie stanowi porady medycznej, a zawarte w niej informacje nie powinny zastępować porady lekarza ani innych pracowników służby zdrowia. W celu uzyskania dalszych informacji należy porozmawiać z lekarzem, pielęgniarką lub farmaceutą. | ONCO/23/03/02_npr | Wrzesień 2022

BADANIA HRD W RAKU JAJNIKA

Na tej stronie dowiesz się:

Co to jest HRD?

Co badania genetyczne mogą powiedzieć na temat mojego raka?

U kogo należy wykonać badanie HRD?

Jak można wykonać badanie HRD?

Interpretacja wyniku badania HRD

Ścieżka diagnostyczna HRD

Czym jest poradnictwo genetyczne?

Słowniczek terminów